USA vs MÉXICO

Από τα πρώτα μου ταξίδια στην Αμερική. Εδώ στην Αλάσκα.

O García Naranjo, ένας Μεξικανός συγγραφέας, είχε γράψει κάποτε: "Καημένο Μεξικό, τόσο μακριά από τον Θεό, αλλά τόσο κοντά στις Ηνωμένες Πολιτείες!" “¡Pobre México, tan lejos de Dios y tan cerca de Estados Unidos!”

Όσο και αν δεν μου αρέσει η ρήση αυτή, γιατί θυματοποιεί μια ολόκληρη χώρα που δεδομένων των συνθηκών μια χαρά τα καταφέρνει στο παγκόσμιο οικονομικό στερέωμα, ένα δίκιο το έχει. Ευχή και κατάρα να είσαι γείτονας χώρα με το γεωπολιτικό "τέρας" που λέγεται Ηνωμένες Πολιτείες και έχει σφετεριστεί επεκτατικά την ιδιότητα του να είσαι "Αμερικανός" από όλες τις χώρες που ανήκουν σε αυτή τη πολύπαθη ήπειρο με το φαντασμαγορικό ανάγλυφο που καμιά φορά δίνει την εντύπωση ότι ανήκει σε άλλον πλανήτη. Η επίσημη ονομασία του Μεξικού είναι Estados Unidos de México, Ηνωμένες Πολιτείες του Μεξικού, ενώ των ΗΠΑ, Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής... Δεν θα ακούσεις ποτέ από Μεξικανό να λέει "Αμερικάνο" έναν κάτοικο των ΗΠΑ, θα τον αποκαλέσει gringo ή estadunidense, καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής στο Μεξικό αποκαλούνται ως Estados Unidos σκέτο, χωρίς το "Αμερική". Για έναν Καναδό από την άλλη είναι βρισιά το να τον αποκαλείς Αμερικάνο.

Ζω στο Μεξικό εδώ και 5 χρόνια, δεν έζησα ποτέ στις ΗΠΑ, αλλά τις έχω επισκεφτεί αρκετές φορές είτε για δουλειά είτε για διασκέδαση. Έχω μια σφαιρική άποψη και για τις δύο χώρες, αλλά και να μην είχα, οι αμερικανικές ταινίες και σειρές εδώ που τα λέμε είναι τόσες πολλές και τόσο αντιπροσωπευτικές που μια ιδέα την παίρνεις ακόμα και αν δεν έχεις πατήσει τα πόδια σου στη Βόρεια Αμερική. Ναι, το Μεξικό ανήκει γεωγραφικά στη Βόρεια Αμερική, ενώ κοινωνικά και ιστορικά στη Λατινική Αμερική. Το αγαπώ πολύ, δεν μπορώ να είμαι εντελώς αντικειμενική, εδώ απέκτησα τον γιο μου, έδωσε αυτόματα υπηκοότητα στο παιδί μου και σε μένα και στον σύζυγο μόνιμη παραμονή, έχω υπέροχες εμπειρίες, δύσκολες, αστείες, τρομακτικές. Μπορεί να το βρίζω όλη μέρα για διάφορους λόγους, αλλά κακό λόγο από άλλον δεν θέλω να ακούσω. Έχουμε αποκτήσει ας πούμε μια σχέση οικογενειακή.

Το Μεξικό έχει 32 πολιτείες κι έχω υπάρξει στις 20, οι ΗΠΑ έχουν 50 πολιτείες κι έχω ταξιδέψει σε 10 από αυτές. Μεγάλες χώρες και οι δύο, απέραντες σε έκταση με μεγάλο πληθυσμό. Παρόλο που γειτονεύουν ωστόσο είναι σαν τη μέρα με τη νύχτα. Δύο κόσμοι εντελώς διαφορετικοί. Δεν υπάρχει σύγκριση, αν υπήρχε, θα τη χαρακτήριζα ουτοπική, αν και υπάρχουν τόσα βίντεο στα σόσιαλ με κόσμο που αποπειράται να κάνει συγκρίσεις, τα παρακολουθώ με ενδιαφέρον, κάποια είναι αστεία, άλλα γελοία, άλλα πιο σοβαρά, τα περισσότερα θεωρώ ότι δεν έχουν νόημα. Όπως σε όλες τις χώρες θα βρεις πράγματα που σου ταιριάζουν, άλλα που δεν σου ταιριάζουν καθόλου, ανθρώπους να σε γοητεύσουν ή να να σε απογοητεύσουν, φαγητό να το απολαύσεις κι άλλο να το πετάξεις στα σκουπίδια, ευτυχία, δυστυχία, χαρά, θλίψη, σε πολλές περιπτώσεις κατάθλιψη, πλούτο και φτώχεια καταραμένη.

Οι Μεξικανοί μετανάστες στις ΗΠΑ μετρούν εκατομμύρια. Σε Καλιφόρνια και Τέξας δεν χρειάστηκε να μιλήσω αγγλικά στα περισσότερα εστιατόρια, έδινα την παραγγελία μου στα ισπανικά. Έχει και πολλούς λαθρομετανάστες, ένα μεγάλο ποσοστό των οποίων πληρώνει κανονικά φόρους και δεν απελαύνεται, διότι οι ΗΠΑ τους έχουν ανάγκη για την ενίσχυση του ΑΕΠ και της οικονομίας γενικότερα, άσχετα με τις μπούρδες που λέει ο Τραμπ για να γλύφει τα αυτιά των ψηφοφόρων του. Υπάρχουν ολόκληρα χωριά στο Μεξικό έρημα από άντρες σε παραγωγική ηλικία, όλοι μετανάστες στις ΗΠΑ, μένουν πίσω οι γυναίκες για να μεγαλώνουν τα παιδιά και οι ηλικιωμένοι. Από την άλλη, η όλο και πιο ακριβή ζωή στις ΗΠΑ έχει εξωθήσει πολλούς Αμερικανούς είτε νέους εκεί γύρω στα 20 είτε συνταξιούχους να αναζητήσουν μια πιο οικονομική ζωή στο Μεξικό. Αυτό έχει φέρει διάφορα προβλήματα σε τοπικές κοινωνίες, γιατί όπου επελαύνουν οι Αμερικανοί, αυξάνονται οι τιμές σε τρομακτικά ύψη και δυσκολεύονται οι ντόπιοι να τα φέρουν βόλτα. Επιπλέον, αγοράζουν γη για να έχουν εύκολη πρόσβαση στη θάλασσα και βλέπεις τουριστικές περιοχές να μεταμορφώνονται και να παραμορφώνονται από τον έναν χρόνο στον άλλον σε ρυθμούς πλέον τραγικά ανησυχητικούς.

Πάμε να καταρρίψουμε ωστόσο μερικά στερεότυπα για το Μεξικό και άλλα για τις ΗΠΑ τα οποία, δεν με βρίσκουν καθόλου σύμφωνη, βάσει φυσικά πάντα των δικών μου εμπειριών.

Στερεότυπο 1:

"Το Μεξικό είναι μια φτωχή χώρα". Άποψή μου: Φτωχός είσαι αν φτωχός αισθάνεσαι. Οι στατιστικές λένε ότι 40% των Μεξικανών ζουν κάτω από τα όρια της φτώχειας. Ποιος ορίζει όμως αυτά τα όρια; Και τι πάει να πει φτώχεια; Ένας φίλος μου Μεξικανός μου είχε πει κάποια στιγμή ότι το Μεξικό έχει πολλά προβλήματα, αλλά το φαγητό δεν είναι ένα από αυτά. Και όντως, καλαμπόκι, τορτίγιες, φασόλια, πιπεριές, μπανάνες τα βρίσκεις σε μεγάλη αφθονία και τρως σαν βασιλιάς. Γεμίζει η κοιλιά. Ένας άλλος φίλος μου είπε ότι μεγάλωσε μες στη φτώχεια όπως την ορίζει η δύση, σε μικρό σπίτι, χωρίς νερό, με δύο παντελόνια και δύο μπλούζες, αλλά ήταν τρισευτυχισμένος, μεγάλωσε, σπούδασε, ανέβηκε κοινωνικά και πλέον νιώθει συχνά ένα απέραντο κενό, νοσταλγεί τα χρόνια της ξενοιασιάς. Τα εμπορικά κέντρα είναι γεμάτα, οι αγορές, έχει πολύ τουρισμό στις ακτές, η Πόλη του Μεξικού είναι μια πρωτεύουσα με πάρα πολλές προοπτικές και άπειρες ευκαιρίες. Έχει άστεγους, αλλά όχι σε μεγάλο βαθμό και νομίζω ότι σε αυτό παίζει ρόλο η οικογένεια που είναι ακόμα εδώ πολύ δυνατή. Έχει κόσμο που κάνει χρήση σκληρών ναρκωτικών επίσης, αλλά σε σχέση με τις ΗΠΑ, το ποσοστό είναι πολύ μικρό. Θεωρώ πως οι άστεγοι και η χρήση των σκληρών ναρκωτικών είναι πλέον δύο φαινόμενα που παίρνουν δυσοίωνα τεράστιες διαστάσεις στις ΗΠΑ. Ένα φαινόμενο τραγικό στο Μεξικό από την άλλη και σε όλη τη Λατινική Αμερική είναι η βία κατά των γυναικών και οι γυναικοκτονίες. Γράφω περισσότερα για το θέμα εδώ.

Στερεότυπο 2:

"Οι Αμερικανοί τρώνε μόνο βλακείες και πίνουν όλη μέρα Κόκα Κόλα". Έχει και τέτοιους, αλλά η συντριπτική πλειοψηφία των Αμερικανών που εγώ γνωρίζω φροντίζουν το σώμα τους και τη διατροφή τους. Το στερεότυπο ίσως θα έπρεπε να είναι ότι "οι Αμερικανοί δεν μαγειρεύουν", αυτό ναι, θα το δεχόμουν αμέσως. Έχω μάλιστα μια αστεία ιστορία με μια κυρία που μόλις έμαθε ότι είμαι Ελληνίδα ήρθε όλο ενθουσιασμό να μου ανακοινώσει πόσο της λείπει η αυθεντική ελληνική κουζίνα και ειδικά η χωριάτικη σαλάτα το καλοκαίρι έτσι δροσερή που είναι. Ξεκίνησα κι εγώ η ανυποψίαστη να της λέω ότι είναι πολύ εύκολο να τη φτιάξει, λίγες καλές ντομάτες χρειάζεται και... με διέκοψε με μια κίνηση του χεριού και μια απαξιωτική φάτσα λέγοντας: "I don't cook, dear!"

Στερεότυπο 3:

"Το Μεξικό είναι επικίνδυνο". Έχω γράψει εκτενές άρθρο για το θέμα όπου μπορείτε να το διαβάσετε εδώ.

Στερεότυπο 4:

"Οι Μεξικανοί δουλεύουν καθόλου ή κάνουν μόνο σιέστες κάτω από κάκτους με το σομπρέρο κατεβασμένο;" με είχε ρωτήσει ένας δημοσιογράφος σε μια συνέντευξη. Δεν είναι ο μόνος που έχει στο μυαλό του τη συγκεκριμένη εικόνα. Οι Μεξικανοί είναι πολύ σκληρά εργαζόμενοι, από τους πιο σκληρά εργαζόμενους λαούς που ξέρω. Η συγκεκριμένη εικόνα είναι ένα γελοίο στερεότυπο που καλλιεργήθηκε από παλιές χολιγουντιανές ταινίες και τα σπαγγέτι γουέστερν που πολύ αμφιβάλλω αν οι δημιουργοί τους είχαν πατήσει ποτέ τα πόδια τους εδώ.

Άλλα βέβαια στερεότυπα που συνδέονται άμεσα με την κουλτούρα και την καθημερινότητα των δύο λαών ισχύουν και με το παραπάνω, όπως για παράδειγμα ότι οι Αμερικανοί δίνουν πολύ γενναία φιλοδωρήματα. Κάτι βέβαια που δεν είναι τόσο γνωστό είναι πως και οι Μεξικανοί δίνουν γενναία φιλοδωρήματα, συνήθως πάνω από το 10% του κόστους της εκάστοτε υπηρεσίας. Αν αφήσεις κάτω από το 10% θεωρούν πως δεν έμεινες ευχαριστημένος.

Η κουλτούρα του αυτοκινήτου είναι επίσης ευρέως δεδομένη σε ΗΠΑ και Μεξικό, ειδικά στην Πόλη του Μεξικού. Χρησιμοποιούν κατεξοχήν το αυτοκίνητο ακόμα και για μικρές διαδρομές, δεν παίρνουν τα πόδια τους να πάνε από εδώ εκεί, προτιμούν να ψάχνουν 25 χιλιάδες ώρες να παρκάρουν ή να στέκονται 25 χιλιάδες ώρες στην κίνηση από το να περπατήσουν ή ακόμα χειρότερα να πάρουν τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Γενικοποιώ είναι η αλήθεια, έχει πόλεις στις ΗΠΑ που έχουν τακτικά μέσα μαζικής μεταφοράς όπως η πρωτεύουσα και η Νέα Υόρκη, στην Πόλη του Μεξικού επίσης έχει πολύ κόσμο που κυκλοφορεί κυρίως με το μέτρο και τα πράσινα λεωφορεία του διαβόλου όπως τα λέω εγώ, γιατί είναι εξαιρετικά επικίνδυνα, αλλά η γενική αίσθηση είναι ότι το αμάξι πάει σύννεφο και φυσικά δημιουργεί ένα νέφος που κάνει την ατμόσφαιρα αποπνικτική ειδικά όταν διανύουμε την περίοδο της ξηρασίας. Καμιά φορά σκέφτομαι ότι για αυτό ίσως οι Αμερικανοί να μην έχουν τη φήμη ότι κυκλοφορούν καλοντυμένοι. Το ίδιο και οι Μεξικανοί, ντύνονται καλά μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις και φιέστες, κατά τα άλλα προτιμούν το απλό ντύσιμο. Αφού μπαίνουν στο αυτοκίνητο, βγαίνουν, ψωνίζουν, ξαναμπαίνουν, γιατί να ντυθούν προσεγμένα; Ποιος θα τους δει; Άλλο ένα στερεότυπο πάντως που σε γενικές γραμμές ισχύει και παραϊσχύει παρά τις φιλότιμες προσπάθειες του Sex & the City να το καταρρίψει.

Να πω και κάτι εντελώς πρωτόγνωρο και πρωτότυπο: ότι ο άντρας μου που είναι Γερμανός αντιμετωπίζεται με ενθουσιασμό από τους Μεξικανούς κάθε φορά που αναφέρει την εθνικότητά του. Μια θεωρία λέει ότι η Volkswagen και άλλες γερμανικές εταιρείες που έχουν εδώ παραρτήματα δίνουν ψωμί σε πολύ κόσμο. Η άλλη θεωρία είναι ότι το Μεξικό αποτελεί δημοφιλή τουριστικό προορισμό για τους Γερμανούς. Αρκετοί Μεξικανοί μου λένε ότι οι Γερμανοί γενικά δεν τους φέρονται ρατσιστικά ή υποτιμητικά σε αντίθεση με τους Αμερικανούς που όταν έρχονται εδώ νιώθουν ότι όλοι οφείλουν να τους υπηρετούν. Δεν ξέρω. Ξέρω πάντως πως όταν θα ρωτήσουν τον Πάτρικ στην Ελλάδα, στην Ιταλία, σε όλη την Ευρώπη, αλλά και στις ΗΠΑ από πού είναι και αυτός θα απαντήσει "Γερμανία" θα δεχτεί διάφορα σχόλια, τα περισσότερα θα έχουν να κάνουν με τον Β' Παγκόσμιο, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, τον Χίτλερ, την Άνγκελα Μέρκελ για τους πιο πρόσφατα ενημερωμένους κλπ. Μια φορά μάλιστα μια μορφωμένη Αμερικανίδα τον πρόσβαλε χωρίς καν να τον γνωρίζει, ρωτώντας τον πώς νιώθει που "οι δικοί του" ευθύνονται για τον Β' Παγκόσμιο και το Άουσβιτς. Ούτε καν περίμενε απάντηση, έφυγε και μας άφησε έτσι εμβρόντητους. Ο πασιφιστής άντρας μου που ούτε καν στρατό δεν πήγε, στη Γερμανία έχει καταργηθεί η υποχρεωτική στράτευση, απάντησε αυθόρμητα: "Δεν το έκαναν οι δικοί μου..." Πόσο μεγάλη υποκρισία να κάνει μια τέτοια ερώτηση μια Αμερικανίδα από τη στιγμή που οι ΗΠΑ ντροπιάζουν την ιστορία τους με τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι god damnit, έχουν υποστηρίξει τόσα δικτατορικά καθεστώτα, ανάμεσα στα οποία και το δικό μας, ευθύνονται για ένα σωρό στρατόπεδα προσφύγων, έχουν αιματοκυλήσει τόσες μεριές του πλανήτη και αρκετοί μάλιστα νιώθουν και περήφανοι για αυτό ή θα έχουν παντελή άγνοια βυθισμένοι στον καταναλωτικό τους κόσμο.

Η κοινωνία των ΗΠΑ είναι μια βαθιά καταναλωτική κοινωνία. Κυκλοφορεί το χρήμα και αυτό δεν κρύβεται σαν τον βήχα και τον έρωτα. Όταν περνάς τα σύνορα σε χτυπάει η διαφορά σε σχέση με το Μεξικό και την Ελλάδα στα απλά πράγματα. Στους άψογα ασφαλτοστρωμένους αυτοκινητόδρομους που δεν έχουν ούτε μισό σκουπιδάκι δεξιά και αριστερά. Στα άψογα απλωμένα πάρκινγκ. Στα άψογα και τεράστια σούπερ μάρκετ. Στα τεράστια αυτοκίνητα. Στα τεράστια εμπορικά κέντρα. Στις άψογες μεγαλοαστικές γειτονιές με τα πεντακάθαρα πανομοιότυπα σπίτια. Επιστρέφω στο Μεξικό και με περικυκλώνει το χάος, από τα αυτοκίνητα, τα μηχανάκια, τους δρόμους, την άστατη κίνηση, τα σπίτια, τη ρυμοτομία των πόλεων, τη συμπεριφορά των κατοίκων μέχρι τα καταστήματα, τα εστιατόρια, ακόμα και αυτά που θεωρούνται περιωπής, τις δημόσιες υπηρεσίες, τα αεροπορικά εισιτήρια, τα μέσα μαζικής μεταφοράς, τις εφαρμογές.

Αλλά το αγαπώ πολύ το Μεξικό, αγαπώ το χάος του, δεν διαφέρει πολύ από την Ελλάδα, ίσως να είναι 40-50 χρόνια πίσω σε αρκετά πράγματα, αλλά στο χάος δεν πολυδιαφέρουμε.

Αγαπώ και τους Αμερικανούς μου φίλους, όλους τους Έλληνες που έχω γνωρίσει και ζουν στην Αμερική, τους λεγόμενους Ελληνοαμερικανούς, αλλά και τους απλούς Αμερικανούς που έχω συναντήσει στο διάβα μου. Έχω από τις ΗΠΑ μια από τις πιο συγκινητικές στιγμές της ζωής μου που την κουβαλάω πάντα φυλαχτό σε δύσκολες στιγμές να μην ξεχνάω όπου και όποτε μπορώ να βοηθάω. Ήμουν στο Σιάτλ για να παρουσιάσω τους Δον Κιχώτες και με είχε πιάσει μια καταραμένη κολπίτιδα. Το λέω στην ηθοποιό, μου λέει είναι ακριβοί οι γιατροί εδώ, πόσο, τόσο... Αν τα δώσω δεν θα έχω να περάσω τις επόμενες μέρες, δεν θα έχω να φάω... Μου λέει το λιγότερο που μπορείς να δώσεις είναι 100 δολάρια σε αμφιλεγόμενες κλινικές για τον φτωχό κόσμο του Σιάτλ... Σκέφτομαι τη γιαγιάκα μου που πάντα έλεγε όπου φτωχός και η μοίρα του... Δεν μπορώ στο φαρμακείο να αγοράσω μια κρέμα; Κολπίτιδα έχω, το ξέρω, το έχω ξαναπάθει. Δεν γίνεται χωρίς συνταγή γιατρού. Την κουβέντα αυτή την κάναμε σε ένα σουπερμάρκετ που είχε και φαρμακείο, πήρα έναν χυμό βατόμουρου που υποτίθεται ότι βοηθάει, φαρμακευτική κρέμα δεν επιτρεπόταν και πήγα θλιμμένη στο ταμείο. Εκεί με βρίσκει μια ηλικιωμένη κυρία απλά ντυμένη, με τζιν, T-Shirt και αθλητικά παπούτσια, και μου βάζει 200 δολάρια στο χέρι! Έτσι, από το πουθενά... Και μου λέει: "Κορίτσι μου, όλοι πρέπει να έχουμε το δικαίωμα να πηγαίνουμε στον γιατρό!" Ήταν πολύ γλυκιά, το έκανε με την καρδιά της, το είδα στα μάτια της. Είχε ακούσει την κουβέντα με την ηθοποιό μπροστά από το φαρμακείο. Δεν τα δέχτηκα. Την ευχαρίστησα με όλο μου το είναι. Αλλά δεν τα δέχτηκα. Πέρασα 10 μέρες στην Αμερική με την κολπίτιδα, γύρισα στην Ελλάδα, πήρα την κρέμα μου, την επόμενη μέρα ήμουν περδίκι. Το περιστατικό έλαβε χώρα ακριβώς πριν από 8 χρόνια, το 2016, όσο μαινόταν η κρίση στην Ελλάδα. Από τότε, κουβαλάω πάντα στα ταξίδια μου μεγάλη πίστη στην καλοσύνη των ανθρώπων κι ένα μικρό φαρμακείο, ναι, ακόμα και για την κολπίτιδα.