Cuba 6

Το τελευταίο από τα έξι κείμενά μου σε μια χώρα γεμάτη αντιφάσεις.

Φεύγω από την Αβάνα με ανάμεικτα συναισθήματα. Τι εμπειρία και αυτή... 10 μέρες χωρίς ζεστό ντους, σχεδόν χωρίς ίντερνετ. Χθες γιόρτασε τα 500 χρόνια από την ίδρυσή της με άφθονο ρούμι και συνθήματα τύπου "Σοσιαλισμός ή θάνατος". Ένα ταξίδι στην Κούβα είναι όνειρο ζωής για πολλούς Έλληνες. Ήταν και δικό μου. Αναρωτιέμαι ακόμα το γιατί. Γιατί είναι όνειρο ζωής; Δεν έχει καμία σχέση με τη ρομαντική εκδοχή που βλέπουμε στις ταινίες ούτε με την Επανάσταση που έγινε πριν από μερικές δεκαετίες. Είναι πολλοί αυτοί που τη βρίσκουν όμορφη. Εγώ δεν είμαι μία από αυτούς. Είναι ζόρικη. Εμπάργκο, καθεστώς, γραφειοκρατία, εκμετάλλευση των τουριστών, σκουπίδια. Δεν είδα κανέναν να πετάει τα σκουπίδια του σε κάδο. Όλοι τα πετούν κάτω στον δρόμο. Τα αποτσίγαρα στον δρόμο. Τα κουτάκια από τις μπύρες και τα αναψυκτικά στον δρόμο, τις χαρτοπετσέτες στον δρόμο, τα μπουκάλια από το ρούμι και αυτά στον δρόμο. Και κάθε φορά που ανοίγω το στόμα μου να διαμαρτυρηθώ, ξέρετε τι ακούω; Ότι η Ελλάδα δεν είναι και η πιο καθαρή χώρα στον κόσμο. Σαν την Αβάνα δεν είναι πάντως.

Χθες γνώρισα έναν Γερμανό που ερωτεύτηκε μία Κουβανέζα, την παντρεύτηκε, έκανε μαζί της ένα παιδί που πάει σχολείο τώρα και ζουν στην Αβάνα. Ένας Γερμανός στην Αβάνα; Πώς είναι να ζει ένας Γερμανός στην Αβάνα; Δεν μασούσε τα λόγια του. Μου κατονόμασε και τα θετικά και τ' αρνητικά χωρίς περιστροφές και περικοκλάδες. Δεν διαφώνησε με τα λεγόμενά μου, τις αντιρρήσεις και τις απόψεις μου, αλλά είχε έναν μακρύ αντίλογο που βασιζόταν κυρίως στην κουλτούρα του Κουβανικού λαού. Μου είπε ότι δεν του αρέσει σε καμία περίπτωση που οι Κουβανοί έχουν εφησυχαστεί με το καθεστώς και δεν εξελίσσονται, αλλά είναι ήσυχοι και ζουν για το σήμερα όχι επειδή είναι φτωχοί, αλλά επειδή έχουν εξασφαλίσει τα προς το ζην, η κυβέρνηση φροντίζει τα πάντα γι' αυτούς, ασφάλεια, υγεία, χρήματα, εκπαίδευση, με αντάλλαγμα να κρατούν το στόμα τους κλειστό. Είναι ολιγαρκείς και δεν τους ενδιαφέρουν τα καταναλωτικά πρότυπα που έχουν υιοθετήσει στην Αμερική και την Ευρώπη. Πας σε ένα γερμανικό σουπερμάρκετ κι έχει 100 είδη γιαουρτιών. Δεν ξέρεις ποιο να αγοράσεις. Εδώ, φέρνουν κάθε φορά και από ένα διαφορετικό είδος. Αλλά ένα είδος θα δεις στο σουπερμάρκετ και με αυτό θα πρέπει να αρκεστείς.

Τον ρωτάω τι τα κάνουν τα λεφτά του τουρισμού. Η εικόνα της πόλης είναι απογοητευτική. Μου λέει τα επενδύουν, μπορεί εκ πρώτης όψεως να μη φαίνεται, αλλά κάνουν ανακατασκευές στα σπίτια, επενδύουν στην υγεία, είναι όλα δωρεάν εδώ για τους πολίτες, χρειάζονται χρήματα. Και απομυζούν τους τουρίστες. “Ναι” μου λέει “με βλέπουν ξένο και νομίζουν ότι έχω μια μηχανή που κόβει δολάρια. Ακόμα και φίλοι με έχουν φέρει σε δύσκολη θέση ή με έχουν προδώσει, γιατί προσπαθούν να μου αποσπάσουν χρήματα που δεν έχω. Η ζωή μου είναι πλέον εδώ. Ό,τι έχουν αυτοί, έχω κι εγώ. Δεν το καταλαβαίνουν καμιά φορά”. Τον συμπάθησα πολύ αυτόν τον μισότρελο Γερμανό (μου έφερε 25 πούρα με 1 δολάριο - πώς να μην τον συμπαθήσω), που κυκλοφορεί με τα γαλανά του μάτια, τα άσπρα του μαλλιά και το πάλλευκο δέρμα του σαν τη μύγα μες στο γάλα. Ζει σε μια κουλτούρα εντελώς διαφορετική από τη δική του και φαίνεται να το απολαμβάνει.

Λέει... όχι σκουπίδα. Γέλασα πολύ όταν το διάβασα.

Σήμερα γνώρισα την κιουρέιτορ του Εθνικού Μουσείου της Κούβας που είναι μόλις 34 χρονών. Μια χαρά ήταν τα αγγλικά της, σχεδόν όλοι οι Κουβανοί με τους οποίους συνδιαλέχτηκα μπορούσαν να μιλήσουν αγγλικά, άλλοι καλά, άλλοι κουτσά-στραβά. Της είπα ότι με ενοχλεί στην Αβάνα το σκουπίδι που βλέπω σε κάθε γωνιά. Μου λέει κι εμένα. “Έφτιαξαν πρόσφατα έναν δρόμο, όλα καινούρια, κάδοι δεξιά κι αριστερά, έγιναν τα εγκαίνια, πήγε ο κόσμος, άδειοι οι κάδοι και οι δρόμοι γεμάτοι σκουπίδια”. Τη ρώτησα αν είναι ευτυχισμένη εδώ. Μου λέει δύσκολη ερώτηση. “Ναι, σε γενικές γραμμές είμαι ευτυχισμένη. Κάνω αυτό που αγαπώ, πράγμα σπάνιο για την Κούβα. Παίρνω 50 CUC τον μήνα, περίπου 50 δολάρια, αλλά δεν μου φτάνουν, κάνω 3 ώρες καμιά φορά να γυρίσω σπίτι μου - όχι λόγω της κίνησης, αλλά λόγω των μέσων μαζικής μεταφοράς που δεν λειτουργούν σωστά. Ασκώ όμως το επάγγελμα που σπούδασα και αυτό δεν το αλλάζω. Είναι πολλοί που λένε ότι οι Κουβανοί είναι τεμπέληδες, εγώ όμως είμαι τελειομανής, δουλεύω σκληρά”.

Αυτό με τους τεμπέληδες Κουβανούς το άκουσα κι εγώ πολλές φορές. Το μυαλό μου πέταξε σε αρκετούς ξένους στην Ευρώπη που την περίοδο της μεγάλης κρίσης με ρωτούσαν αν ή μου έλεγαν ευθαρσώς ότι οι Έλληνες είναι τεμπέληδες... Αυτή την ανυπέρβλητη μπούρδα που προσπαθούσε να περάσει η προπαγάνδα του κίτρινου Τύπου στο εξωτερικό. Τους έλεγα λοιπόν κι εγώ ότι προσωπικά δεν ξέρω κανέναν Έλληνα που να μην εργάζεται σκληρά και αν τους κάνεις εντύπωση που οι Έλληνες είναι έξω στις καφετέριες να φροντίσουν να επισκεφτούν την Ελλάδα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες και να προσπαθήσουν να μείνουν για μία βδομάδα κλεισμένοι μέσα στους τέσσερις τοίχους. Είναι αδύνατον. Κάπως έτσι είναι και εδώ. Έχει τριάντα βαθμούς όλο τον χρόνο. Κάποιες φορές η θερμοκρασία πέφτει στους 20 και οι Κουβανοί ξεπαγιάζουν! Είναι το κλίμα τους τέτοιο που φέρνει τη ζωή έξω στους δρόμους, κάνει την κουζίνα τους ελαφριά και τις κινήσεις τους αργόσυρτες σαν της χελώνας.

Της είπα ότι θέλω να πάω στο διάσημο Casa de la Musica για χορό. Την είδα που στράβωσε το στόμα της. Να μην πάω; “Είναι για τους τουρίστες” μου λέει “έχει πόρνες, η μουσική είναι ωραία, αλλά δεν πάει κανένας Κουβανός. Αν θες να γνωρίσεις από κοντά τη σύγχρονη κουβανέζικη κουλτούρα να πας στο Fabrica de Arte Cubano. Εκεί χτυπάει η καρδιά της νεολαίας, είναι στη λίστα με τα 100 καλύτερα μέρη για διασκέδαση του κόσμου σύμφωνα με το περιοδικό TIME. Έχει μόλις 2 CUC είσοδο, θα δεις, θα σου αρέσει”.

Μου άρεσε όντως. Για να γκρινιάξω λίγο να πω ότι δεν έχω δει πιο βρόμικες τουαλέτες. Το εννοώ. Δεν έχω δει πιο βρόμικες τουαλέτες. Στην πόλη του Μεξικού όπου και να πάω, οι τουαλέτες μοσχομυρίζουν. Πάρα πολύ σπάνια θα βρεθώ σε μέρος με τουαλέτες που δεν είναι και τόσο καθαρές. Οι Μεξικάνοι ξέρουν να κρατούν το σπίτι τους, το μαγαζί τους, τον χώρο τους τέλος πάντων καθαρό. Οι Κουβανοί πάλι όχι. Στη Fabrica πάντως πέρασα φανταστικά. Χόρεψα, ήπια τα Cuba Libre μου σε χαμηλές τιμές. Είναι ένας καλλιτεχνικός χώρος με πολλές και διάφορες αίθουσες, όπου κάθε αίθουσα έχει άλλη διαρρύθμιση, άλλο κόσμο, άλλη μουσική είτε ζωντανή με ορχήστρα είτε με DJs. Νεοϋορκέζικο στυλ θα έλεγα. Έχει και μπόλικη Αμερικάνικη μουσική. “Επανάσταση”. Συνάντησα και ένα άλλο κλαμπ σε αυτό το στυλ, το Ex Dogana στο San Lorenzo στη Ρώμη. Το Fabrica de Arte Cubano διαθέτει και μία τεράστια γκαλερί με μοντέρνους καλλιτέχνες της Κούβας που εκθέτουν τα έργα τους. Μπορείς να πάρεις το ποτό σου και να περιηγηθείς στην έκθεση για να ηρεμήσεις λίγο από το ντάμπα ντούμπα. Πολύ ωραία ιδέα μια γκαλερί μέσα σε ένα τεράστιο κλαμπ. Ξεχώρισα τον Enrique Rottenberg. Προβοκάτορας με άποψη.

Fragmento de la obra Ve y di que yo soy, una de las más polémicas de la muestra. (Foto: Rafael Gordo Núñez).

Ήταν το καλύτερο αντίο στις γλυκιές νύχτες της Κούβας.

Την επόμενη μέρα πήγαμε στο αεροδρόμιο να απογειωθούμε. Θέλαμε να αγοράσουμε ρούμι, αλλά τα μαγαζιά μετά τον έλεγχο ήταν όλα κλειστά! Ταξιδεύαμε 12 το μεσημέρι, σε ώρα αιχμής! Βρήκα κάτι υπαλλήλους (ο ένας πιο μουντρούχος από τον άλλον), τους λέω, ρε παιδιά, κάντε μια εξαίρεση. Είμαι από την Ελλάδα (αμφιβάλλω αν ξέρουν πού βρίσκεται), από την άλλη μεριά του πλανήτη (πάντα εξηγώ καλού-κακού), θέλω να πάρω ρούμι, πότε θα ξανά 'ρθω στην Κούβα, κάντε μια εξαίρεση. Τίποτα... Περιπλανηθήκαμε λίγο ακόμα και έπιασε το μάτι μας ένα τοσοδούλικο μαγαζί ανοιχτό με ρούμι. Βγάζω να πληρώσω με τα τελευταία μου CUC. Μου λέει, δεν δέχομαι CUC, μόνο δολάρια... Πλάκα κάνετε; Όχι, δεν σας κάνω πλάκα. Δεν έχω δολάρια, σας παρακαλώ δεχτείτε τα CUC. Θα χάσω τη δουλειά μου. Μα είμαστε στην Κούβα, με δουλεύετε; Σας λέω θα χάσω τη δουλειά μου... Viva la Revolución! Viva μου απαντάσει και αυτός...

Να εδώ προσπαθώ να τους πείσω να μου πουλήσουν ρούμι... ανεπιτυχώς.

Σαν υστερόγραφο να αναφέρω ότι τα τελευταία μου CUC δεν δέχεται κανένα ανταλλακτήριο συναλλάγματος στο Μεξικό να μου τα κάνει πέσος. Ισχύουν μόνο στην Κούβα...