Cuba 1

Το πρώτο από τα έξι κείμενά μου σε μια χώρα γεμάτη αντιφάσεις.

Το Καπιτώλιο - από τα λίγα καλοσυντηρημένα κτίρια του νησιού.

Η Κούβα δεν είναι μέχρι στιγμής αυτό που είχα ονειρευτεί. Ίσως οι μεγάλες μου προσδοκίες να είναι η αιτία της μεγάλης μου απογοήτευσης. Ο ρομαντισμός που αποπνέει η Κούβα σε ό,τι έχω δει, έχω διαβάσει, σε ό,τι έχω ακούσει, μικρή σχέση έχουν με την πραγματικότητα που βίωσα. Όλα όσα συμβολίζει: την αντίσταση στην αμερικάνικη επιρροή, την περηφάνια ενός λαού που δεν σκύβει το κεφάλι, τα κομμουνιστικά ιδεώδη στη ρομαντική τους έκφραση – δεν ανταποκρίνονται στην ενέργεια που ξεχύνει η πρωτεύουσα.

Η Αβάνα είναι μια βρόμικη πόλη. Έχει παντού σκουπίδια και η δυσωδία, σε συνδυασμό με τις υψηλές θερμοκρασίες και την υγρασία, κάνει την ατμόσφαιρα αφόρητη σε πολλές γειτονιές. Σε μια από τις βόλτες μου κατά μήκος της διάσημης παραλιακής λεωφόρου Malecón είδα με τα μάτια μου έναν άντρα να πετάει μια πλαστική σακούλα γεμάτη από σκουπίδια μέσα στη θάλασσα (που είναι επίσης γεμάτη απορρίμματα). Κάθισα να ξεδιψάσω σε ένα μπαρ και απέναντί μου είχε ένα τύπου μαγειρείο, πιο πολύ φαστφουντάδικο θα το χαρακτήριζα, όπου όλοι - όταν γράφω όλοι, εννοώ όλοι – πετούσαν τις χαρτοπετσέτες και τα αποφάγια τους στον δρόμο. Δεν ήταν τουρίστες. Ήταν ντόπιοι. Οι κάτοικοι ζουν παρέα με τα σκουπίδια.

Οι Κουβανοί είναι πάμφτωχοι σε γενικές γραμμές, αλλά η Κούβα για τους τουρίστες είναι πανάκριβη. Στο πρώτο εστιατόριο που καθίσαμε να φάμε πληρώσαμε 40 CUC το άτομο, περίπου 40 δολάρια. Ακόμα τα κλαίω. Υπάρχουν Κουβανοί με μισθό 15 δολάρια τον μήνα... Με είχαν προετοιμάσει για τα διπλά οικονομικά κριτήρια που κυριαρχούν στο μεγαλύτερο νησί της Καραϊβικής - άλλη ταρίφα για τους τουρίστες, άλλη για τους ντόπιους, αλλά τέτοια ψαλίδα δεν την περίμενα. Μία νεαρή Κουβανή που καθόταν στο τραπέζι μαζί μας, μου εξομολήθηκε ότι βγάζει πολύ περισσότερα λεφτά και από τους δύο γονείς της μαζί, που είναι γιατροί και δουλεύουν για την κυβέρνηση. Η ίδια είναι λυρική τραγουδίστρια, αλλά επειδή το κοινό της όπερας εδώ είναι σχεδόν ανύπαρκτο, τραγουδάει σε μουσικά κέντρα για τους τουρίστες. Δουλεύει δηλαδή με ξένους.

Για να το εξηγήσω κάπως πιο λιανά: η Κούβα έχει διπλό νόμισμα. Ένα για τους τουρίστες, το CUC, που έχει αντιστοιχία με το δολάριο, κι ένα για τους Κουβανούς: το CUP. Ένα CUC είναι 26,5 CUP. Σας μπέρδεψα; Φανταστείτε τι γίνεται με τους τουρίστες, την εκμετάλλευση που υφίστανται όσοι δεν γνωρίζουν (ακόμα και αυτοί που γνωρίζουν) και πόσο έχει μεγαλώσει την ανισότητα σε μια κατ' επίφαση – επαναλαμβάνω: κατ' επίφαση – ισοπολιτεία. Έχασα πολλά χρήματα στη διαδρομή λόγω του νομίσματος. Κι όχι μόνο εγώ.

Τα κτίρια στην Αβάνα είναι πανέμορφα, αλλά τα περισσότερα, εκτός από κακοσυντηρημένα, είναι και βρόμικα. Πού να βρουν τα υλικά οι άνθρωποι να τα συντηρήσουν με το εμπάργκο και την υψηλή φορολογία στα μεταφορικά; Αυτό το κατανοώ. Αλλά νερό έχουν. Γιατί δεν τα καθαρίζουν; Ένα καθαρό παράθυρο δεν είδα πουθενά. Βέβαια, με πληροφόρησαν ότι το 85% των κατοίκων έχουν το δικό τους σπίτι και γενικά, η φιλοσοφία της κυβέρνησης είναι “κανένας άνθρωπος στον δρόμο” (αν και είδα κάμποσους άστεγους από εδώ κι απο εκεί). Δεν θα ήθελα να μείνω σε κανένα από τα σπίτια που είδα.

Τα παλιού τύπου αυτοκίνητα είναι επίσης πανέμορφα, αλλά εκτός από αυτά που περιφέρουν τους τουρίστες, τα περισσότερα αγκομαχούν στον δρόμο κι εκτοξεύουν σύννεφα καπνού. Κατανοητό κι αυτό λόγω του εμπάργκο. Κάπως εξομαλύνθηκαν οι σχέσεις με τις ΗΠΑ και τον Ομπάμα το 2014, αλλά μετά την εκλογή του Τραμπ οι σχέσεις επιδεινώθηκαν ραγδαία. Παρ' όλα αυτά κυκλοφορούν πολλά μοντέρνα αυτοκινήτα στους δρόμους της πρωτεύουσας (που διαλύουν τον νοσταλγισμό που συντηρείται εύλογα σε κάθε τουριστικό βίντεο και σε όλες τις φωτογραφίες για την Κούβα), αν και δεν υπάρχουν πολλοί Κουβανοί που διαθέτουν τα χρήματα για να αγοράσουν καινούριο αυτοκίνητο. Ο οδηγός ενός σύγχρονου ταξί μάς είπε ότι αγόρασε το ταξί του από τον Παναμά και πλήρωσε συνολικά (για φόρους, τελωνεία, μεταφορά και όλα τα σχετικά) 110.000 δολάρια! Φυσικά, το πρώτο ερώτημα που ήρθε στα χείλη μας ήταν από πού βρήκε τόσα λεφτά. Βγάζει περίπου 200 δολάρια την ημέρα καθαρά από τους τουρίστες... Τη βενζίνη του την πληρώνει το κράτος. Θα κάνει γρήγορα απόσβεση.

Πληροφορήθηκα επίσης ότι πριν από μερικές εβδομάδες είχαν θέμα με τη βενζίνη και ήταν λίγοι αυτοί που μπορούσαν να μετακινηθούν με το αυτοκίνητό τους. Το πρόβλημα αποκαταστάθηκε, αλλά εξακολουθεί να είναι πρόβλημα, γιατί μπορεί να ξανασυμβεί. Η σκέψη μου ταξίδεψε αμέσως στη Γερμανία που αντιμετωπίζει μεγάλο πρόβλημα κυκλοφοριακού - βλέπεις σχεδόν όλα τα αυτοκίνητα μόνο με ένα άτομο: τον οδηγό. Στην Αβάνα, η πλειοψηφία των αυτοκινήτων είναι φορτωμένα με 4 και 5 άτομα και κίνηση στους δρόμους δεν έχει.

Από τη μία, γνώρισα κόσμο που υποστηρίζει σθεναρά το κομμουνιστικό καθεστώς και από την άλλη νέους που λαχταρούν ένα παράθυρο στον κόσμο, αλλά βλέπουν ότι παραμένει ερμητικά κλειστό. Το ίντερνετ είναι πολυτέλεια (στο ξενοδοχείο που μένω κοστίζει 2 δολάρια την ώρα!) και οι Κουβανοί για να ταξιδέψουν έχουν να αντιμετωπίσουν το τέρας της γραφειοκρατίας εκτός από την έλλειψη χρημάτων. Κάποιος μου είπε ότι πριν από κάμποσο καιρό, η εθνική ομάδα ποδοσφαίρου της Κούβας ταξίδεψε στις ΗΠΑ και στο νησί γύρισαν μόνο οι μισοί. Οι άλλοι μισοί έμειναν στη Βόρεια Αμερική. Δεν τους αδικώ με όλα όσα έχω δει μέχρι τώρα.

Είναι πολλοί πάντως που αγαπούν τη ζωή στην Κούβα και δεν την αλλάζουν με τίποτα. Είναι η κουλτούρα, η μουσική, ο χορός. Πήγα ένα Σάββατο σε ένα πάρτι και έμεινα με το στόμα ανοιχτό από το πόσο όμορφα χορεύει αυτός ο λαός. Δεν έχω ξαναδεί απλό κόσμο να χορεύει με τέτοια επιδεξιότητα και χάρη. Άντρες, γυναίκες στον χορό, με πάθος, με χαμόγελο, με χορευτικές φιγούρες που θα ζήλευαν οι καλύτεροι χορευτές. Το έχουν στο αίμα τους, μεγαλώνουν με αυτό; Δεν ξέρω.

Δεν έχω επισκεφτεί ακόμα τις παραλίες, δεν έχω δει τη φυσική ομορφιά του νησιού ούτε την επαρχία για να συγκρίνω. Η Αβάνα πάντως μου προκαλεί μεγάλη θλίψη, αν εξαιρέσω τους βιρτουόζους μουσικούς και τα χορευτικά κόλπα των Κουβανών. Είναι σαν να μην έχει μέλλον.